Er was een irritante afleiding en in de marge van de brief waarmee ik iemands uitnodiging afzei (juni):
hé koekoek, luister
ik zit op het gemak en
ben even bezig
hototogisu / kawaya nakaba ni / idekanetari
障る事ありて或人の招飲を辞したる手紙のはしに 六月
時鳥厠半ば出かねたり
Juni 1907. Sōseki zenshū 23 (Tokyo: Iwanami Shoten, 1957), p. 175. Een kawaya 厠 is een ouderwetse (pardon: ‘traditionele’) WC, die als apart gebouwtje iets buiten het huis geplaatst is; wat we vroeger een ‘gemak’ noemden. In zijn essay Lof der schaduw (In’ei raisan 陰翳礼讃, 1933) spendeert Tanizaki Jun’ichirō een paar pagina’s aan een ode aan deze poepdoos. Idekanetari 出かねたり laat zich meer letterlijk vertalen als ‘het lukt me niet om naar buiten te gaan’. In theorie zou je dit werkwoord ook als dekanetari kunnen lezen en dan zou je dus netjes vijf morae hebben, maar het lijkt me onwaarschijnlijk dat Sōseki in de context van een haiku het klassieke werkwoord izu 出づ zou loslaten.
Op 11 juni 1907 kreeg romanauteur Natsume Sōseki 夏目漱石 (1867-1916) een uitnodiging van premier Saionji Kinmochi 西園寺公望 (1849-1940) om aan te zitten bij een diner (‘avondkleding niet vereist’) om het idee ‘nationale literatuur’ te bespreken. Saionji was het jaar daarvoor begonnen met zijn salon ‘Bijeenkomsten in het geruis van de regen’ (Usei no Kai 雨声会). Ook andere vooraanstaande schrijvers waren uitgenodigd. Sōseki was juist hard aan het werk aan zijn roman Klaprozen (Gubijinsō 虞美人草, 1907). Dit is het afwimpelend bedankje dat hij aan zijn formele afzegging toevoegde.
Als een dichter een koekoek (hototogisu) roepen hoort, wordt die geacht daaraan gehoor te geven door poëzie te produceren. Alleen zit de dichter nu even op de buiten-WC, dus hij heeft wat anders aan zijn hoofd.
Een plattere vertaling zou zijn: ‘Hé vogel, ik heb er schijt aan’.
Ik kwam deze haiku voor het eerst tegen in:
- John Nathan, Sōseki: Modern Japan’s Greatest Novelist (New York: Columbia University Press, 2018), p. 146.
De foto van een ijsvogel laat weinig aan de verbeelding over, lijkt me.
2 reacties op “poep en poëzie”
Japanese Toilet Tales: TOTO’s Annual Senryu Contest Celebrates Bathroom Humor. De senryu van de winnaar werd op het toiletpapier afgedrukt, zoals:
The word I hate
the most right now
is ‘occupied’.
In de ‘Waterwilgen – Japanse Senryu’ werd in het manuscript van J. van Tooren een senryu van Kurumaru (p.64) niet opgenomen:
De buiten wc –
op de deur zit geen haakje,
dus roep je maar wat.
De bron van deze senryu werd niet teruggevonden.
Die van de buiten w.c. zonder haakje spreekt me zeer aan:
Het huis, geheel alleen in de duinen van Haamstede waar ik als kind met mijn ouders op vakantie ging had een buiten W.C. Bijna niemand deed wel de deur dicht, maar niet het haakje erop. De vuurtoren-wachter van Westerschouwen vertelde dat hij bij het vuurtorenlicht kon zien of de eigenaar van het huis er was want die deed dus nooit de deur dicht.