thee met twee miljoen haiku

Yamada Michiyo 山田通代 (22 jaar):

op het balkon

in de duur van een pocketboek

            zonverbrand geraakt

barokonii de/ bunko issatsu-bun no / hiyake

バルコニーで文庫一冊分の陽灼け

Ik vat –bun (‘deel’) hier toch maar op als tijdsduur (‘ter waarde van het lezen van een pocketboek’) en niet oppervlak.

Inaba Takuma 稲葉巧馬 (11):

steen die wordt gekeild:

over de Melkweg rennen

            de kleine kiezels

mizukiri wa / ginga o hashiru / ko-ishi kana

水切りは銀河を走る小石かな

Niinuma Nobuyuki 新沼信幸 (13):

dertien was ik

de zomer dat ik pappa

            ‘m’n ouwe’ noemde

jūsansai / papa o oyaji to / yonda natsu

十三才パパをおやじと呼んだ夏

Takeoka Saori 竹岡佐織理 (27):

een aanzoek van hem

            zou zo maar kunnen komen

winterse Melkweg

puropōzu / saresō na hodo / fuyuginga

プロポーズされそうなほど冬銀河

Miyoshi Hideki 三好英樹 (61):

een middagdutje

tussen dartelende dieren

            ben ik plots beland

hirune shite / chōjū giga no / naka ni ori

昼寝して鳥獣戯画ちょうじゅうぎがの中にをり

De chōjū giga is de befaamde twaalfde-eeuwse ‘[rolschildering van] de dartelende dieren’. De oude spelling van wori をり (i.p.v. ori おり, ‘er zijn’, ‘zich bevinden’) vind ik een beetje aanstellerig.

Konokōbe Takuma 兄部拓馬 (5 jaar):

voor het slapengaan

nog één keer te mogen kijken

            naar de sneeuwman

neru mae ni / mō ichido miru / yukidaruma

ねるまえにもう一ど見る雪だるま

Inoue Mai 井上まい (8):

aan twee bruggen

            wil hij wel schommelen

de jonge maan

ryōhashi ni / burasagaritai / mikazuki da

りょうはしにぶらさがりたい三日月だ

Toriyama Manae 鳥山愛恵 (16):

in grootvaders huis

hangt de geur van de branding

            om alle mensen daar

sofu no ie / shio no kaori no / hito bakari

祖父の家潮の香りの人ばかり

Sakamoto Chihiro 坂本千尋 (33):

van de notenbalk

            weg dansen van het gezin 

lachende stemmen

gosenfu o / tobidasu kazoku no / waraigoe

五線譜をとびだす家族の笑い声

Momenteel organiseert het theemerk Itō’en 伊藤園 voor de 34^e keer de jaarlijkse ‘nieuwe haiku’-wedstrijd (Itō’en o~i ocha shinhaiku shō 伊藤園お〜いお茶新俳句大賞). Deze multinational is de vierde grootste producent van non-alcoholische drankjes in Japan en doet onder die naam bij mijn weten alleen in groene theeproducten (al hebben ze in 2006 ook de keten Tully’s Coffee opgekocht). De in heel Japan bekende productnaam van die theedrankjes is ‘o~i ocha’ お〜いお茶 (hé~é thee’).

De haikuwedstrijd is uiteraard een reclamecampagne, maar is inmiddels uitgegroeid tot gigantische proporties. De vorige editie telde bijna twee miljoen inzendingen, in alle leeftijdscategorieën; die van twee jaar geleden overschreed zelfs de twee miljoen inzendingen. Een deelnemer mag maximaal zes gedichten insturen. De wedstrijd is voor zogenaamde ‘nieuwe haiku’ (shinhaiku 新俳句): er is dus geen noodzaak voor seizoenswoorden of het rigide vasthouden aan een 5-7-7-moraeschema. Behalve in de recente ‘haikufoto’-categorie zijn er prijzen te winnen in zes categorieën: basisschoolleerlingen (inclusief kleuters); onderbouw-leerlingen middelbare school; bovenbouw-leerlingen (net als in de VS heeft Japan de middelbare school in twee stappen ingedeeld); algemeen A (t/m 40); algemeen B (boven de 40); Engelstalig (geen begrenzingen aan leeftijd of nationaliteit). Het beoordelen van al die inzendingen is een monsterklus. In de eerste selectiefase gebeurt dat door tweehonderd leden van (semi)professionele haiku-clubs. De uiteindelijke selectie (‘shortlist’ lijkt me een misplaatst woord met zulke aantallen) gebeurt door een jury waarin zowel dichters (van haiku, maar ook van gendaishi) als musici en acteurs zitten. Een van de twee juryleden voor Engelstalige haiku is Arthur Binard, een Amerikaan die in het Japans dicht.

Met tweeduizend winnaars per campagne is het een prijzenfestijn, maar al is de hoofdprijs goed voor een half miljoen yen (ca €3.500,–) de meeste uitgereikte prijzen zijn aanzienlijk bescheidener. Vermoedelijk wordt als echte hoofdprijs ervaren dat winnende inzendingen op een theezakje of plastic flesje koude thee terechtkomen en zo nog jaren blijft circuleren.

De periode om haiku in te zenden begon 3 november jl. en loopt tot en met 28 februari 2023. Voor wie wil meedoen: Engelstalige haiku kun je hier opgeven. Winnaar in 2021 (uitslag 32^e competitie) in die categorie was Miyaji Kei 宮地慶 (12 jaar oud):

Long-distance running

　I don’t want to do it

Long-distance running

‘Als we op school lange afstandsrace hebben komt er maar geen eind aan en met een masker op [vanwege corona] is het al helemaal naar, dus hou ik er niet van. […] Door twee keer dezelfde regel te gebruiken dacht ik het haiku-achtig te maken.’

Met zo’n mateloze productie laat ik verdere selectie aan het toeval over. Alle hier vertaalde haiku zat om zakjes thee die ik op kantoor heb opgedronken. Opvallend veel kinderen trof ik tussen mijn aankopen aan.

De foto’s tonen een selectie van theezakjesverpakkingen voordat ze werden opengescheurd door de vertaler.