moko-moko

            Leugen

            .

ik zal zeker wel eens liegen 

al zegt mamma dat je niet liegen moet

mamma heeft wel eens gelogen

dus weet ze dat liegen pijn doet

en daarom zegt ze dat

            .

zelfs wanneer ik lieg

is het gevoel waarmee ik lieg wel waar

er is een waarheid die je alleen door liegen zeggen kan

als honden konden praten

zouden ze dan niet ook liegen?

            .

als ik zou liegen en die leugen uit zou komen

zou ik me niet verontschuldigen

ik vertel geen leugens waarvoor je zou kunnen verontschuldigen

al zou niemand het weten zelf wist ik het wel

dus blijf ik leven met leugens

            .

tot ik niet meer liegen kan

streef ik voortdurend naar waarheid maar

zal telkens weer blijven liegen

            .

　　　うそ
            .
ぼくはきっとうそをつくだろう
おかあさんはうそをつくなというけど
おかあさんもうそをついたことがあって
うそはくるしいとしっているから
そういうんだとおもう
            .
いっていることはうそでも
うそをつくきもちはほんとうなんだ
うそでしかいえないほんとのことがある
いぬだってもしくちがきけたら
うそをつくんじゃないかしら
            .
うそをついてもうそがばれても
ぼくはあやまらない
あやまってすむようなうそはつかない
誰もしらなくてもじぶんはしっているから
ぼくはうそといっしょにいきていく
            .
どうしてもうそがつけなくなるまで
いつもほんとにあこがれながら
ぼくはなんどもなんどもうそをつくだろう

Uit de bundel Hadaka はだか (‘Naakt’, 1988) van Tanikawa Shuntarō.

Soms kom je even in direct contact met iets heel bijzonders. Een iemand, in dit geval. Ruwweg een kwarteeuw geleden had ik de kans om de dichter Tanikawa Shuntarō 谷川俊太郎 (1931-2024) te ontmoeten, van wie ik een aantal gedichten vertaald had voor een bijzondere editie van Poetry International. De vertalingen verschenen ook in De Gids (163: 10, oktober 2000).

Dichters bestaan in alle soorten en maten, maar Tanikawa was zelf poëzie. Hij bubbelde —dat is toch het beste woord— poëzie. Hij leek volledig samen te vallen met zijn dichterschap en alles dat hij aanraakte werd een gedicht. Daaraan heeft hij zijn hele leven vooral plezier beleefd, heb je het idee, maar het was ook onontkoombaar: hij stond altijd aan. Intelligent en benaderbaar combineerde hij een enorme culturele kennis met de suggestie van onbevangenheid. 

Zijn poëzieproductie is fenomenaal: meer dan honderd dichtbundels, en daarnaast vertalingen van de strip Peanuts en een enorme reeks (de teller staat op 117, volgens Wikipedia) prentenboeken en andere kinderboeken die generaties van Japanse peuters hebben gevormd.

Afgelopen week werd bekend gemaakt dat Tanikawa overleden is. 92 jaar oud werd hij en een mens moet eens dood, natuurlijk, maar toch: van Tanikawa had ik stiekem het gevoel dat hij wel eens het eeuwige leven kon hebben. Hij was nog steeds energiek, nog steeds sprankelde hij, nog steeds bekeek hij de wereld met ogen die alleen de zijne konden zijn. 

Nog in oktober vorig jaar publiceerde Tanikawa een bloemlezing van werk van de dichter Nagase Kiyoko, met een voorwoord dat grotendeels bestaat uit een eigen gedicht. De (bijna) laatste woorden ervan:

de dagelijkse vaat

laat zich door eeuwig water afspoelen

het klein geluk van vandaag

wordt een metafoor voor morgen

日々の汚れた皿
永遠の水にすすがれている
今日のささやかな喜びが
明日への比喩となる

De afbeelding toont een dubbelpagina uit Tanikawa Shuntarō’s legendarische prentenboek Moko moko-moko もこ もこもこ (‘Zwel-zwel opzwellend’, 1977), met tekeningen door Motonaga Sadamasa 元永定正. Tanikawa’s tekst bestaat volledig uit onomatopeeën, die in het Japans een grote rijkdom aan expressie hebben. Hier kun je Tanikawa eruit horen voorlezen. (Nyoki-nyoki op de rechterpagina zou je kunnen vertalen als ‘welig opspruitend’.)