Categorieën
poëzie

duizend zuchten per kwartier

            voor John Coltrane

            .

jij leefde en je ademde, dat was al

elk kwartier een duizend zuchten slaakte je

één keer maar tijdens dat hele leven van je schreeuwde je het uit

en wat is er daardoor dan veranderd in de wereld?

zulke stomme vragen zal ik niet meer stellen, hoor

midden in de nacht een blikje lauw bier

en een doos wonderlijk genoeg niet klef geworden crackers

dat is de stuff van onze wanhoop en van onze hoop

            .

moeilijk te verwoorden is

eigenlijk maar één ding

namelijk dat we of er na onze dood dan wel nog bij leven

iets zal zijn niet weten

            .

als ziel en lot langs elkaar schurende geluiden maken

resten mij alleen nog onomatopeeën

maar mocht dat ooit in druk verschijnen

is kreunen al te zinloos

          .

ik doe mijn ogen dicht

dat geen visioen verschijnt is eerder een bron van trots

maar de afschrikwekkendheid daarvan

zal me ooit laten gillen

            .

                                    8 februari 1973

            .

 ジョン・コルトレーンに
            
.
きみは生きていて呼吸してたに過ぎないんだ
十五分間に千回もためいきをつき
一生かかってたった一回叫んだ
それでこの世の何が変わったか?
なんてそんな大ゲサな問いはやめるよ
真夜中のなまぬるいビールの一カンと
奇跡的にしけっていないクラッカーの一箱が
ぼくらの失望と希望そのものさ
            
.
そして曰く言い難いものは
ただひとつだけ
それがぼくらの死後にあるのか生前に
あるのかさえわからない
            
.
魂と運命がこすれあって音をたててら
もうぼくにも擬声語しか残ってないよ
でも活字になるんじゃ
呻くのだって無駄か
            
.
ぼくは目をつむって
どんな幻影も浮かばぬ事がむしろ誇りだ
その事の怖ろしさに
いつか泣き喚くとしても
            
.
                8/2/1973

Een overpeinzing van Levende Meesterdichter Tanikawa Shuntarō 谷川俊太郎 (1931), uit zijn bundel Midden in de nacht had ik in de keuken met je willen praten (Yonaka ni daidokoro de boku wa kimi ni hanashikaketakatta 夜中に台所でぼくは君に話しかけたかった, 1975).

Striptekenaar Cosey wilde altijd dat je bepaalde muziek luisterde bij het lezen van zijn albums. In navolging daarvan bij dit gedicht de suggestie dat je A Love Supreme dan wel Giant Steps beluisteren kan. Tanikawa zelf zou misschien zeggen: ‘Nee, My Favorite Things’, want in dezelfde bundel heeft hij een gedicht opgenomen met die titel. Maar ja, dat is dan weer een verzekerd haakje naar The Sound of Music en het is nog geen Kerst.

Het linoleumsnede-portret uit 1985 van John Coltrane is van de hand van Hayo de Boer. Dank voor het mogen plaatsen ervan.

niet voor bangeriken

            de zee

            .

de zee was ooit bezit van goden

maar de zee werd als snel

bezit van stoere ontdekkingsreizigers

dankzij hen werd de zee

bezit van deze planeet, van de aarde

en van alle jongens

die bij de branding van de wijde wereld dromen

de zee was ooit in handen van Neptunus

de zee was ooit bezit van eenzame boekaniers

maar de zee is nog steeds niet

beheerst geweest door één enkele natie

en nooit zal de zee het bezit van bangeriken zijn

die schrikken van visioenen van verlies

            .

 海
            
.
海はかつて神のものだった
だが海はやがて
勇敢な探検家のものとなり
それらの人々のおかげで海は
この星のもの地球のものとなった
波打ち際で広い世界を夢見る
すべての少年のものとなった
海はかつてネプチューンのものだった
海はかつて孤独な海賊のものだった
だが海はいまだかつて
ひとつの国家のものだったことはない
そしてまた海は敗北の幻影におびえる
臆病者のものだったこともないのだ

‘Niemand is ervoor verantwoordelijk, dat is de tragiek van de open zee’, schreef NRC Handelsblad afgelopen vrijdag, naar aanleiding van een VN-top over de ‘oceaannoodtoestand’ die dit weekend gehouden wordt. Toen Tanikawa Shuntarō 谷川俊太郎 (1931) in 1964 schreef: ‘[…] de zee is nog steeds niet / beheerst geweest door één enkele natie’, was dat een visioen van vrijheid; nu is dat een bron van zorg. Of liever, de zee zou van ons allemaal moeten zijn, om ons er verantwoordelijk voor te voelen. Niet schrikken van visioenen van verlies dus, lijkt me bij herlezing na een kwart eeuw de boodschap, maar ons gedrag veranderen.

Tanikawa gebruikt een woord dat je in striktere zien als ‘nederlaag’ zou moeten opvatten (haiboku 敗北); toch blijf ik vasthouden aan ‘verlies’.

Tanikawa is waarschijnlijk de nog levende dichter waarvan zo’n beetje elke Japanner gehoord heeft, al was het maar omdat hij ook meesterlijke kinderboeken schreef. Dit gedicht komt uit zijn bundel 99 Spotgedichten (Rakushu kujūku 落首九十九, 1964). De term rakushu had altijd al een politieke lading; dat is gebleven.

Deze lichtjes aangepaste vertaling verscheen eerder in: De zee, de zee. Gedichten uit de hele wereld, verzameld door Katinka van Dorp (Van Gennep-Novib-Ncos, 1998), p. 45.

De afbeelding is jeugdwerk. Onschuldiger tijden waren dat.