Ook zei [Shun’e]: ‘Dan is er het gedicht van heer Masafusa:
als witte wolken
komen zij me voor: een teken
dat in schoon Yoshino
op Yoshino’s bergen
de bomen vol in bloei staan
shirakumo to / miyuru ni shirushi / miyoshino no / yoshino no yama no / hanazakari kamo
Dit ervaar ik als de essentie van goede poëzie. Het bevat geen nadrukkelijk briljante uitdrukkingen, en ook geen opgesmukte fraseringen; het is een mooie, heldere koppeling van woorden, het is verheven en groots. Je kunt het vergelijken met hoe de kleur wit geen schakeringen kent maar toch de fraaiste van alle kleuren is. Het allerindrukwekkendst van alle dingen is pretentieloosheid en niksigheid. Deze stijl lijkt makkelijk maar is juist heel moeilijk. Als je er ook maar één woord naast zit, dan wordt het een kreupel gedicht. Als je geen meesterschap bereikt hebt, is zoiets niet te dichten.
又云、「匡房卿歌に、
白雲と見ゆるにしるしみよし野の吉野の山の花盛りかも
是こそはよき歌の本とは覚え侍れ。させる秀句もなく、飾れる詞もなけれど、姿うるはしく清げにいひ下して、長高くとをしろき也。たとへば、白き色の異なる匂ひもなけれど、諸の色に優るがごとし。万の事極まりてかしこきは、あはくすさまじきなり。此体はやすきやうにて極めて難し。一文字も違ひなば怪しの腰折れに成りぬべし。いかにも境に至らずしてよみ出で難きさまなり。」
Mumyōshō 69. [NKBT 65, p. 89.] De dichter-monnik Shun’e 俊恵 (1113-1191) was de poëzieleraar vam Kamo no Chōmei 鴨長明 (1155-1216), en wordt vaak aangehaald in diens Naamloze aantekeningen (Mumyōshō 無名抄, ca. 1212). De geciteerde waka is van Ōe no Masafusa 大江匡房 (1041-1111).
Wit (haku)
白
In de duistere nacht is het als lopen over de maan op aarde;
mensen stappen juist op een hemel vol met witte wolken.
Het dicht op ‘wit’ door Xie Guan
闇夜猶行名月地。人間却踏白雲天。 白賦 謝観
Het beeld is dat van grond die wit is in het maanlicht. Meigetsu 名月 is de oogstmaan, de vollemaan in de herfst. Een persoonlijk commentaar op de Sinitische en Japanse recitatieven (Wakan rōeishū shichū 倭漢朗詠集私注, 1161) schrijft het Dicht op ‘wit’ (Haku fu, Ch. Bái fù 白賦), waaruit dit en het volgende couplet komen, toe aan de negende-eeuwse Xiè Guàn 謝観. Van zijn gedicht zijn alleen in Japan coupletfragmenten overgeleverd, in Sinitische en Japanse recitatieven (Wakan rōeishū 和漢朗詠集, begin elfde eeuw) en Nieuwe selectie van recitatieven (Shinsen rōeishū 新撰朗詠集, begin twaalfde eeuw). Dit couplet komt in de meeste Wakan rōeishū-handschriften niet voor.
De vorst van de Qin zuchtte van verbazing: de kraaienkoppen op dag van Yan’s Dan’s terugkeer;
De keizer van de Han treurde uit deernis: de kraanvogelveren toen Su Wu thuiskwam.
Het dicht op ‘wit’
秦皇驚歎 燕丹之去日烏頭。漢帝傷嗟 蘇武之來時鶴髮。 白賦
Het dicht op ‘wit’
Prins Dān 丹 van de staat Yān 燕 was een gijzelaar van de keizer van de Qin-dynastie (221-206 v.Chr. — die van het terracottaleger), die zei dat hij pas vrij zou komen wanneer kraaien witte koppen kregen en paarden horens hadden. Na Dan’s jammerklacht voltrok zich dit wonder. Sū Wŭ 蘇武 (ca. 140-60 v.Chr.) werd als gezant van de Chinese Vroege Han-dynastie (206 v.Chr.-8 na Chr.) negentien jaar lang gegijzeld door de stammen van het noordelijke Xiōngnú 匈奴-rijk; toen hij kon terugkeren naar China waren zijn haren al net zo wit geworden als de veren van een kraanvogel.
De Melkweg schittert helder en kleurt de herfsthemel wit,
en dan zien we in de boomgaard bolletjes van witte dauw.
Shitagō
銀河澄朗素秋天。又見林園白露円。 順
Samen met de hierop volgende drie coupletten vormt dit één Sinitisch normgedicht van acht regels, door Minamoto no Shitagō 源順 (911-983). Een persoonlijk commentaar op de Sinitische en Japanse recitatieven spelt uit dat het thema van Shitagō’s gedicht ‘wit’ is (Haku shi 白詩).
Mao Bao’s schildpad keerde onder koude golven huiswaarts;
Wang Hong’s boodschapper stond voor de najaarsbloesems.
毛宝亀帰寒浪底。王弘使立晚花前。
De Chinese militair Máo Băo 毛宝 (?-339) kocht een jonge witte schildpad die hij weer vrijliet en die hem later redde. De staatsman Wáng Hóng 王弘 (379-432) gaf met een in het wit gestoken boodschapper wijn cadeau mee voor de dichter Táo Yuānmíng 陶淵明 (365-427).
Tussen het riet aan de oever neemt de maankleur toe met het getij;
op de toppen van de Pamir verbindt de huid van wolken zich met sneeuw.
蘆州月色随潮満。葱嶺雲膚与雪連。
Berijpte kraanvogels, meeuwen in het zand: hoe lieflijk allemaal;
ik haat slechts hoe grijswit met de jaren mijn haar geworden is.
Met bovenstaande vormt dit de vier berijmde coupletten van een gedicht.
霜鶴沙鷗皆可愛。唯嫌年鬢漸皤然。 已上四韻
al te wit
werd je dit jaar nog witter
in het maanlicht
de sneeuw opzij te vegen
om pruimenbloesems te plukken
shirashirashi / shiraketaru toshi / tsukikage ni / yuki kakiwakete / mume no hana oru
しらしらしゝらけたるとし月光に雪かきわけて梅の花をる
De categorie ‘Wit’ (haku 白) in Sinitische en Japanse recitatieven (Wakan rōeishū 和漢朗詠集, begin elfde eeuw), nos. 798-803. Dit zijn de laatste fragmenten in deze bloemlezing, samengesteld door Fujiwara no Kintō 藤原公任 (966-1041), van wiens hand ook het allerlaatste gedicht hier is.
De foto toont iemand die kijkt naar Compositie van 2 lijnen (1931) van Piet Mondriaan, in Stedelijk Museum in Amsterdam en is een uitsnede uit een foto uit 1987 door Roland Gerrits.
