vijftig jaar later

er zijn er die

            liever niet sneuvelen — zij

                        zijn voorbijgestreefd:

‘een bloesem sneuvelt’ is de les

            van de nachtelijke storm

chiru o itou / yo ni mo hito ni mo / sakigakete / chiru koso hana to / fuku sayoarashi

ferme mannen

            klemmen het zwaard vast dat

                        al jaren wachtte

om getrokken te worden:

            vandaag fonkelt de eerste rijp

masurao ga / tabasamu tachi no / sayanari ni / ikutose taete / kyō no hatsushimo

De romanauteur Mishima Yukio 三島由紀夫 (1925-1970) geldt samen met Tanizaki Jun’ichirō (1886-1965) en Kawabata Yasunari (1899-1972) als een van de Grote Drie onder de Japanse naoorlogse schrijvers. Hij was een buitengewoon complex mens (belezen intellectueel, estheet, dandy, biseksueel, bodybuilder, B-filmacteur, begenadigd stilist), die gaandeweg nationalistische ideeën over traditie incorporeerde in een hoogstpersoonlijke esthetiek. In 1968 richtte hij een paramilitaire organisatie op, die hem de gelegenheid bood om op 25 november 1970 een generaal van de Japanse Zelfverdedigingsmacht te gijzelen. Bij die actie pleegde Mishima seppuku en liet de natie in verbijstering achter.

Dit zijn Mishima’s twee ‘doodsgedichten’ (jisei 辞世), geschreven op 24 november 1970, aan de vooravond van zijn zelfmoord de volgende dag. In het eerste gedicht klinkt een echo van het spreekwoord ‘van de bloesems de kers, van de mensen de krijger’ (hana wa sakura, hito wa bushi) dat bewondering uitspreekt voor alles wat op het eigen hoogtepunt sneuvelt. In het tweede gedicht wordt de schittering van een half uit de schede getrokken zwaard vergeleken met het fonkelen van rijp.

De foto is een portret uit 1968 door Shinoyama Kishin 篠山紀信 (1940) waarop Mishima poseert als St. Sebastiaan, in een pose zoals op een schilderij van Guido Reni (1575-1642). Dat beeld speelt al een belangrijke rol in Mishima’s tweede roman, Bekentenissen van een gemaskerde (Kamen no kokuhaku 仮面の告白) uit 1949.

moeder ligt op sterven

dichterbij kom ik

zij kijkt me oplettend aan

            en zegt me

iets zegt ze me,

            omdat ik haar kind ben

yorisoeru / ware o mamorite / iitamau / nani ka iitamau / ware wa ko nareba

bijna dood is ze,

            mijn moeder, als ik bij haar lig —

                        en in die stilte

kikkers in verre velden

            die weerklinken in de hemel

shi ni chikaki / haha ni soine no / shinshin to / tōda no kawazu / ten ni kikoyuru

bijna dood is ze,

            mijn moeder, en vlakbij haar ogen

vertel ik haar:

            de akelei

                        staat in bloei

shi ni chikaki / haha ga me ni yori / odamaki no / hana sakitari to / iinikeru kana

bijna dood is ze,

            mijn moeder, en haar voorhoofd

wrijf ik almaar

            terwijl mijn tranen vloeien

                        en ik er heel erg ben

shi ni chikaki / haha ga hitai o / sasuritsutsu / namida nagarete / itarikeru kana

ach, mijn moeder

            die op sterven ligt

ach, mijn moeder

            die mij gebaard heeft, mijn moeder

                        met haar hangende borsten

waga haha yo / shinitamaiyuku / waga haha yo / ware o umashi chi / taraishi haha yo

zij leven nog wel,

            mensen die samenkomen

om mijn moeder

            te zien sterven,

                        te gaan sterven

inochi aru / hito atsumarite / waga haha no / inochi shiyuku o / mitari shiyuku o

wakend over het vuur

            wordt de nacht steeds dieper:

mijn jongere broer

            zingt over dit leven

                        een lied — droevig is het

hi o morite / sayo fukenureba / otōto wa / utsushi-mi no uta / utau kanashiku

in de bergkloof

            is de zon al helemaal

                        ondergegaan:

nu de geur van warm water

            die intenser door komt dringen

yama kai ni / hi wa toppuri to / kuretareba / ima wa yu no ka no / fukakarishi kamo

Saitō Mokichi 斎藤茂吉 (1882-1953) was een psychiater en tanka-dichter met meer dan 14.000 gedichten op zijn naam. Hij vervulde voor de Tweede Wereldoorlog een centrale rol bij de publicatie van het tanka-tijdschrift Araragi (‘Slangenlook’, dat tot december 1997 bleef bestaan), dat was opgericht door zijn tanka-leraar Itō Sachio (1864-1913), die weer een leerling was van Masaoka Shiki. Als er al een te duiden ‘erfenis’ van Shiki bestaat, dan mag Mokichi gelden als de voornaamste erfgenaam ervan. Deze gedichten komen uit een lange reeks tanka getiteld ‘Moeder ligt op sterven’ (Shinitamau haha) in Mokichi’s debuutbundel Rood licht (Shakkō, 1913), voorgepubliceerd in Araragi.

Deze reeks kwam ik onvoorbereid tegen toen mijn eigen moeder op sterven lag; het tweede gedicht las ik voor op haar afscheid.